Čitate knjigu:

SAZNAJTE VIŠE O BIBLIJI

SADRŽAJ>>

<<Predhodno poglavlje

Sledeće poglavlje>>

Kao i kod svih antičkih spisa, i od biblijskih su nam ostali samo rukopisi prijepisa, a ne autografi (pisani autorovom rukom). Važno je znati da su mnoga antička djela izgubljena (neka se samo spominju, a neka ni to), dok su se ostala djela sačuvala u svega nekoliko rukopisa, koji su nastali više od hiljadu godina nakon izvornog dokumenta. Stoga nije pretjerano reći da je Biblija, naročito Novi zavjet, najsačuvaniji antički spis.

Hebrejski rukopisi Starog zavjeta

Qumranski rukopisi

Sve do 1947. godine najstariji rukopis staroga zavjeta bio je tzv. Nash papirus iz 1. v. p. n. e. koji je sadržavao Dekalog i Pnz. 6,4-5 (tzv. š^ema – “čuj”). Tada je grupa beduina slučajno našla u pećinama blizu Mrtvog mora, kod Wadi Qumrana, brojne rukopise sačuvane u glinenim posudama. Oni su pripadali Esenima, nastanjenim u stambenom sklopu Khirbet Qumran, koji je uništen tijekom prvog židovsko-rimskog rata (66-73 n.e.). Osim brojnih spisa same sljedbe, nađeni su i rukopisi (čak i u više primjeraka) praktično svih starozavjetnih knjiga, osim Jestire. Qumranski svici pisani su kvadratnim pismom kojim su se služili Jevreji nakon vavilonskog ropstva (osim Levitske knjige pisane pred-ropskim pismom). Uopšteno  se prihvata da su ovi rukopisi nastali u periodu od 3. v.p.n.e. do .v.n.e.

masoretski spisi

Masoreti (od masora, što znači predaja) jesu jevrejski srednjevjekovni prepisivači. Oni su bili krajnje pedantni i nisu nipošto mijenjali tekst, ali su na margine stavljali verziju koju su smatrali ispravnijom. Oni su prvi izmislili znake za samoglasnike i naglaske. Ispod Božjeg imena YHWH (hWhy), koje se vjerovatno izgovaralo Jahve, stavljali su samoglasnike za Adonai (Gospod), što je kršćane navelo da Božje ime čitaju kao Jehova. Masoreti su imali detaljna pravila prepisivanja, koja su propisivala čak i dužinu reda i kolone, kao i boju tinte. Na kraju svake biblijske knjige stajao je broj riječi i središnja riječ knjige. Najstariji sačuvani masoretski rukopis je Petoknjižje iz IX vijeka. Ostali najpoznatiji kodeksi su Lenjingradski, Oxfordski i Alpski - svi iz X. vijeka. Pronalaskom qumranskih spisa masoretski su rukopisi znatno dobili na vjerodostojnosti, jer je utvrđeno da se tokom više od deset vijekova tekst nije bitno izmijenio.

Samarjani su narod koji je nastao miješanjem bliskoistočnih naroda dovedenih u Palestinu nakon pada Sjevernog kraljevstva (722. g.p.n.e.) s ostacima Izraelaca. Vremenom su prihvatili religiju domorodnih Izraelaca, ali su od cjelokupnog Starog zavjeta prihvatali samo Petoknjižje. I u njemu su unosili izmjene kako bi potvrdili svoju inačicu izraelske religije. Posebno je to vidljivo po doslijednom zamjenjivanju gore Sion (kod Jerusalema) gorom Gerizim. Najstariji samarjanski rukopis potiče tek iz XII v.n.e.

Grčki rukopisi Novoga zavjeta

Najstariji rukopisi Novog zavjeta pisani su velikim slovima (tzv. majuskule ili unicijali), bez interpunkcije i odvajanja riječi. Najznačajniji novozavjetni rukopisi jesu papirusi i unicijali pisani na pergamentu.

Poznato ih je 97, a najstarijim se smatra P52, koji se zove Rylands papirus (po knjižnici u kojoj se čuva). Sadrži Jovan 18,31-33.37-38., nađen je u Egiptu i nastao je oko 125. g.n.e., dakle najvjerovatnije svega tridesetak godina nakon originala, što je jedinstven slučaj u istoriji antičkih rukopisa. Papirus P66 potiče iz oko 200.g. i sadrži Jovan 1,1-14,26. Takođe su značajni i tzv. Chester Beatty papirusi iz trećeg vijeka, koji sadrže ostatke Jevanđelja, Djela i poslanica.

Obično se označavaju s 01, 02, itd. ali se prvi kodeksi označavaju s A, B, C, itd. Najpoznatiji je tzv. Codex Sinaiticus (oznaka heb. alef - )), koji je pronašao njemački istraživač Tischendorf u samostanu Sv. Katarine na Sinaju (1844-1859). Rukopis potiče iz IV. vijeka, sadrži pola Starog zavjeta i cijeli Novi zavjet. Bio je čuvan u Petrogradu, a 1933. prodan je za 100 hiljada funti British Museumu. Drugi poznati unicijal jeste Codex Vaticanus, takođe iz IV. vijeka, iz kojega je nestao tekst od Jev. 9,14 do kraja NZ. Ukupno je sačuvano 300 unicijala.

1. minuskule – nazvani zato što su pisani malim slovima. Najraniji su iz IX vijeka, ali mogu biti značajni zbog starosti rukopisa s kojega su prepisivani.
2. lekcionari – dijelovi Novoga zavjeta koji su se koristili u liturgiji. Imaju sličnu vrijednost minuskulama.
3. citati crkvenih otaca - sačuvani u njihovim knjigama, takođe po vrijednosti zaostaju za papirusima i unicijalima.

<<Predhodno poglavlje

Sledeće poglavlje>>